ΜΙΚΡΟΣ ΕΥΕΡΓΕΤΙΝΟΣ

Μιά μικρή ἀλλ’ ἀνεπανάληπτη ἐγκυκλοπαίδεια τῆς πνευματικῆς ζωῆς. Ἐκλεκτά κείμενα, σέ νεοελληνική ἀπόδοση, ἀπό τή «Συναγωγὴ τῶν θεοφθόγγων ῥημάτων καὶ διδασκαλιῶν τῶν θεοφόρων καὶ ἁγίων Πατέρων» τοῦ μοναχοῦ Παύλου Εὐεργετινοῦ (†1054). Τά θέματα ποικίλα καί ἐνδιαφέροντα: Ἡ μετάνοια, ἡ ἀπελπισία, ὁ θάνατος, ὁ τελωνισμός τῶν ψυχῶν, ἡ μέλλουσα κρίση, ὁ παράδεισος, ἡ κόλαση, οἱ πειρασμοί, οἱ ἀρετές καί τά πάθη, ἡ πνευματική καθοδήγηση, ἡ πρόνοια τοῦ Θεοῦ, ἡ ἄσκηση καί ἡ ἐγκράτεια, ὁ σαρκικός πόλεμος, ἡ ὑποταγή καί ἡ ὑπομονή, οἱ λογισμοί, ἡ προσευχή, ἡ θεία κοινωνία κ.ἄ. Ὁ τόμος εἶναι ἐμπλουτισμένος α) μέ γλωσσάρι – ἑρμηνευτικά σχόλια, β) μέ σύντομους βίους τῶν ἁγίων, ἀπό τή ζωή καί τά ἔργα τῶν ὁποίων σταχυολογήθηκε τό ἔργο, γ) μέ εὑρετήριο ὀνομάτων καί θεμάτων, δ) μέ πίνακα ἁγιογραφικῶν χωρίων.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Εἰσαγωγή… 5
α΄. Κανείς ποτέ δέν πρέπει ν᾿ ἀπελπίζεται, ἔστω κι ἄν ἔκανε πολλές
ἁμαρτίες, ἀλλά νά ἐλπίζει ὅτι θά σωθεῖ μέ τή μετάνοια… 11
β΄. Πῶς πρέπει νά μετανοοῦμε. Νά μήν ἀναβάλλουμε τή μετάνοια
γιά τό μέλλον. Μετά τό θάνατο δέν ὑπάρχει διόρθωση… 26
γ΄. Πρέπει πάντοτε νά θυμόμαστε τό θάνατο καί τή μέλλουσα
κρίση, γιατί ἐκεῖνοι πού δέν τά περιμένουν, εὔκολα
κυριεύονται ἀπό τά πάθη… 32
δ΄. Ἀνέκφραστη εἶναι ἡ χαρά καί ἡ δόξα πού περιμένουν τούς ἁγίους
στόν οὐρανό, γι’ αὐτό καί πρέπει νά τίς ποθοῦμε ὁλόψυχα… 38
ε΄. Πολλές φορές τήν ὥρα τοῦ θανάτου τους οἱ ἐνάρετοι
ἐνθαρρύνονται ἀπό κάποια θεϊκή ἐπισκίαση, ἐνῶ οἱ ἁμαρτωλοί
κυριεύονται ἀπό τρόμο. Γι’ αὐτούς πού ἐπανέρχονται
στή ζωή μετά τό θάνατό τους… 43
ϛ΄. Ποῦ πηγαίνει ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου μετά τό θάνατό του.
Ἡ ἐξέταση πού δέχεται ἀπό τά πονηρά πνεύματα… 51
ζ΄. Οἱ θεοφιλεῖς γονεῖς ὄχι μόνο χαίρονται, ἀλλά καί προτρέπουν
τά παιδιά τους νά ὑπομένουν πειρασμούς γιά τόν Κύριο
καί κινδύνους γιά τήν ἀρετή… 57
η΄. Ὅποιος θέλει νά σωθεῖ, πρέπει νά ἐπιδιώκει
τίς συναναστροφές μέ ἐναρέτους ἀνθρώπους… 65
θ΄. Ἡ ἀναγκαιότητα τῆς ὑποταγῆς, ἡ ὠφέλεια πού προέρχεται
ἀπ’ αὐτήν καί πῶς τήν κατορθώνει ὁ ἄνθρωπος… 71
ι΄. Νά μήν ἐμπιστεύεται κανείς τόν ἑαυτό του σέ τίποτε, ἀλλά
γιά ὅλα νά συμβουλεύεται τούς διακριτικούς πατέρες
καί νά ἐξομολογεῖται καθαρά τά μυστικά τῆς καρδιᾶς του… 76
ια΄. Ἄς ἀποφεύγουμε ὅσους μᾶς βλάπτουν, ἔστω κι ἄν εἶναι φίλοι
ἤ γιά ὁποιοδήποτε λόγο ἀπαραίτητοι. Σάν πρότυπα
νά ἔχουμε αὐτούς πού ἀσκοῦν τήν ἀρετή… 82
ιβ΄. Ἀπό ποῦ ν’ ἀρχίζουμε τήν ἄσκηση. Οἱ ἀρχάριοι ἔχουν ἀνάγκη
ἀπό ὑπομονή καί ἐπιμονή, γιατί ἡ ἀρετή στήν ἀρχή φαίνεται
δύσκολη, ὕστερα ὅμως ἀποδεικνύεται εὔκολη… 87
ιγ΄. Οἱ δαίμονες πολεμοῦν τούς σθεναρούς ἀγωνιστές, ἐνῶ
ἀδιαφοροῦν γιά τούς ἀμελεῖς. Ὅσοι ἀγωνίζονται, βρίσκουν
συνεργό τό Θεό στούς πολέμους πού παραχωροῦνται
γιά τό πνευματικό τους συμφέρον… 93
ιδ΄. Συχνά ἡ θεία χάρη διδάσκει, μέσω ἁπλῶν ἀνθρώπων,
αὐτά πού πρέπει, σέ ὅσους ἐμπιστεύονται τήν πρόνοια τοῦ Θεοῦ.
Οἱ ταπεινοί καταδέχονται νά διδάσκονται καί ἀπό τούς τυχαίους… 100
ιε΄. Νά μήν ἀντιλέγουμε ἐριστικά οὔτε καί ὅταν πιστεύουμε
πώς ἔχουμε δίκιο, ἀλλά, γιά χάρη τοῦ Θεοῦ,
σέ ὅλα νά ὑποχωροῦμε ἀπέναντι στόν πλησίον… 105
ιϛ΄. Ὅλα προέρχονται ἀπό τή δικαιοσύνη καί τήν πρόνοια τοῦ Θεοῦ·
γι’ αὐτό ὁ πιστός νά μήν ἐπιδιώκει τήν ἐκπλήρωση τοῦ δικοῦ του,
ἀλλά τοῦ θείου θελήματος… 112
ιζ΄. Ἡ ταπεινοφροσύνη εἶναι ἐντελῶς ἀκατανίκητη ἀπό
τούς δαίμονες. Πῶς γεννιέται καί ποιά εἶναι ἡ δύναμή της… 115
ιη΄. Γνώρισμα τοῦ ταπεινοῦ εἶναι τό νά κατακρίνει τόν ἑαυτό του
καί νά θεωρεῖ πώς δέν ἀξίζουν τίποτε τά καλά πού κάνει.
Ποιοί εἶναι οἱ καρποί τῆς ταπεινοφροσύνης… 119
ιθ΄. Δέν πρέπει νά ζητᾶμε τιμές ἤ νά θέλουμε πρωτεῖα.
Ἡ ταπεινολογία ὄχι μόνο δέν ὠφελεῖ ἀλλά καί βλάπτει,
ἐνῶ οἱ ἔπαινοι δέν βλάπτουν αὐτόν πού προσέχει… 127
κ΄. Ν᾿ ἀγαπᾶμε στά ἐνδύματα τήν ἁπλότητα,
τήν ὁποία προτιμοῦσαν καί οἱ Πατέρες… 130
κα΄. Ὅσοι ταπεινώνουν τόν ἑαυτό τους, δοξάζονται ἀπό τό Θεό… 133
κβ΄. Γιά τήν κοινή προσευχή καί ψαλμωδία.
Πῶς πρέπει νά συμμετέχουμε στίς ἱερές ἀκολουθίες… 141
κγ΄. Γιά τή φιλαυτία, τή μητέρα ὅλων τῶν κακῶν… 148
κδ΄. Ποιά εἶναι ἡ ὠφέλεια ἀπό τήν ἐγκράτεια
καί ποιά ἡ βλάβη ἀπό τήν καλοπέραση καί τήν ἄμετρη οἰνοποσία… 150
κε΄. Πῶς νά φροντίζουμε γιά τό σῶμα μας,
καί ποιά εἶναι ἡ συνετή ἄσκηση καί ἐγκράτεια… 156
κϛ΄. Νά μήν τρῶμε γιά τήν ἀπόλαυση,
ἀλλά γιά τήν ἀνάγκη τοῦ σώματος. Πῶς πρέπει νά τρῶμε… 162
κζ΄. Γιά τά φαγητά καί τά ποτά.
Ποιά καί πότε πρέπει ν᾿ ἀποφεύγονται… 168
κη΄. Πῶς ἐκδηλώνεται ὁ σαρκικός πόλεμος
καί πῶς πρέπει ν’ ἀγωνιζόμαστε ἐναντίον του… 172
κθ΄. Ἡ ἀπαλλαγή ἀπό τόν σαρκικό πόλεμο εἶναι δυνατή
μόνο μέ τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἀξία τῆς ἁγνείας
καί ὁ κίνδυνος τῆς πορνείας… 179
λ΄. Νά μή δεχόμαστε τούς αἰσχρούς λογισμούς,
ἀλλά νά τούς διώχνουμε ἀμέσως. Νά μήν κοιτάζουμε περίεργα
οὔτε νά λέμε ἤ ν’ ἀκοῦμε αἰσχρά λόγια. Ἡ συγκατάθεση
στούς λογισμούς εἶναι τόσο ἔνοχη ὅσο καί ἡ πράξη… 185
λα΄. Ἡ κατάνυξη, τό πένθος καί τά δάκρυα.
Πόσα εἶναι τά εἴδη τους καί ποιές οἱ διαφορές τους… 199
λβ΄. Δέν πρέπει ποτέ νά θυμώνει κανείς ἤ νά φωνάζει.
Πῶς γεννιέται ὁ θυμός καί πῶς θεραπεύεται… 208
λγ΄. Ὅταν μᾶς ἀδικοῦν ἤ μᾶς προσβάλλουν, νά μήν ἀνταποδίδουμε
τό κακό, ἀλλά νά μακροθυμοῦμε. Οἱ τέλειοι θεωροῦν ἔνοχη
ἀκόμα καί τήν ἁπλή ταραχή τῆς καρδιᾶς τους… 216
λδ΄. Ὁ χριστιανός δέν πρέπει ν᾿ ἀντιμάχεται ὅσους τόν ἀδικοῦν,
ἀλλά νά ὑπομένει μέ μακροθυμία τήν ἀδικία
καί νά τούς συνετίζει μέ τήν ἀνεξικακία του… 223
λε΄. Ν’ ἀγαπᾶμε τούς ἐχθρούς μας, ἐπειδή μᾶς ὠφελοῦν πολύ.
Ἐπίσης, νά τούς εὐεργετοῦμε καί νά εὐχόμαστε τή σωτηρία τους… 233
λϛ΄. Τό μίσος καί ἡ μνησικακία εἶναι ὀλέθρια πάθη,
ὄχι μόνο γιατί ἀχρηστεύουν κάθε πνευματικό ἔργο,
ἀλλά καί γιατί ἀπομακρύνουν τήν εὐσπλαγχνία τοῦ Θεοῦ… 242
λζ΄. Ὄχι μόνο νά μή βρίζουμε κανέναν, ἀλλά μέ τόν καλό μας
λόγο νά καταπραΰνουμε τό θυμό ἐκείνων πού μᾶς βρίζουν… 246
λη΄. Νά μή λέμε ψέματα,ἀλλά τήν ἀλήθεια. Πότε ἐπιτρέπεται
συγκαταβατικά τό ψέμα… 248
λθ΄. Ἡ συκοφαντία εἶναι μεγάλη ἁμαρτία. Ὅσοι τήν ὑπομένουν
ἀγόγγυστα, τελικά δοξάζονται, ἐνῶ οἱ συκοφάντες
τιμωροῦνται συχνά καί στήν παρούσα ζωή… 251
μ΄. Πῶς καί πότε πρέπει νά μιλᾶμε ἤ νά κρατᾶμε τή σιωπή.
Ἡ ἀργολογία εἶναι ἁμαρτία… 259
μα΄. Ὁ ὅρκος εἶναι ἁμαρτία· πολύ περισσότερο ἡ ἐπιορκία, πού
ἀναπόφευκτα τιμωρεῖται. Ἄν δώσουμε ἐπιπόλαια ὅρκο, πού ἔχει
σάν συνέπεια παράβαση ἐντολῆς τοῦ Θεοῦ, νά τόν ἀνακαλοῦμε… 264
μβ΄. Νά μήν κατηγοροῦμε κανέναν εἴτε κρυφά εἴτε φανερά,
μά οὔτε καί τόν φιλοκατήγορο ν’ ἀνεχόμαστε… 269
μγ΄. Ὄχι μόνο δέν πρέπει νά κατακρίνει κανείς ἀπό ὑπόνοιες,
μά οὔτε κάν νά δίνει πίστη σ᾿ αὐτές… 273
μδ΄. Νά μήν κατακρίνουμε καί νά μήν ἐξευτελίζουμε κανέναν, οὔτε κι
ἐκεῖνον πού ἁμαρτάνει φανερά· ἀλλά νά κοιτάζουμε τόν ἑαυτό μας… 279
με΄. Νά μή σκανδαλίζουμε, ἀλλ᾿ οὔτε καί νά σκανδαλιζόμαστε.
Τί μπορεῖ νά κάνει τό σκάνδαλο καί πῶς πρέπει ν’ ἀντιμετωπίζουμε
αὐτούς πού σκανδαλίζονται… 291
μϛ΄. Γιά τή δολιότητα, τήν πονηρία καί τό φθόνο.
Βαριά ἁμαρτάνουν ἐκεῖνοι πού περιφρονοῦν καί
εἰρωνεύονται τούς ἀπονήρευτους καί ταπεινούς ἀνθρώπους… 296
μζ΄. Ὁ Θεός κρίνει τίς πράξεις μας ὄχι ἀπό τά ἐξωτερικά τους στοιχεῖα,
ἀλλ’ ἀπό τήν προαίρεσή μας. Μεγάλο δῶρο τοῦ Θεοῦ εἶναι
ἡ συνείδηση καί βοηθάει πολύ ἐκεῖνον πού τήν ἀκούει… 300
μη΄. Νά περιφρουροῦμε πάντοτε τούς ἑαυτούς μας καί ἀπό παντοῦ, γιατί
ὁ ἐχθρός μᾶς ἐπιτίθεται ἀπ’ ὅλα τά σημεῖα καί μέ ὅλα τά μέσα… 305
μθ΄. Νά ἐξετάζουμε μέ προσοχή τούς ἑαυτούς μας, ὥστε νά
διορθώνουμε τά σφάλματα καί νά πολλαπλασιάζουμε τά καλά… 309
ν΄. Εἶναι ἐπικίνδυνη ἡ παράβαση καί μιᾶς μόνο ἐντολῆς, ἐπειδή
ἔχουμε λάβει ἀπό τό Θεό τή δύναμη νά τίς ἐκτελοῦμε ὅλες.
Ἀκόμα καί ἡ μικρή κακία βλάπτει πολύ… 313
να΄. Ν’ ἀντιστεκόμαστε μέ γενναιότητα στήν ἀκηδία καί τή λύπη
πού μᾶς προξενοῦν οἱ δαίμονες… 318
νβ΄. Ὅταν εἴμαστε ἄρρωστοι, νά μήν καταργοῦμε τήν ἄσκηση ζητώντας
τίς ἀπολαύσεις. Οὔτε νά ἐλπίζουμε στή θεραπεία τῶν γιατρῶν,
ἀλλά στό Θεό. Πῶς καί πότε νά χρησιμοποιοῦμε τά ἰατρικά μέσα… 325
νγ΄. Νά δείχνουμε ὑπομονή στίς ἀρρώστιες. Σέ μερικούς ἐναρέτους
ἀνθρώπους παραχωροῦνται, κατά θεία οἰκονομία, δοκιμασίες
γιά τήν τέλεια κάθαρσή τους… 331
νδ΄. Μέ σκληρό θάνατο πεθαίνουν πολλές φορές καί οἱ ἐνάρετοι γιά
τό συμφέρον τῆς ψυχῆς τους. Νά μήν παραξενευόμαστε, ὅταν
βλέπουμε νά συμβαίνουν στή ζωή τους δυσάρεστα περιστατικά… 336
νε΄. Ἀκόμα κι ὅταν στερούμαστε τά ἀναγκαῖα νά μή λιποψυχοῦμε,
ἀλλά νά κάνουμε ὑπομονή εὐχαριστώντας τόν Κύριο καί
ἐλπίζοντας ὅτι θά φροντίσει ὁπωσδήποτε γιά μᾶς… 344
νϛ΄. Πότε ἡ ἐλπίδα στό Θεό εἶναι παράλογη… 352
νζ΄. Νά μήν παραβαίνουμε καί τήν παραμικρή ἐντολή τοῦ Θεοῦ
ἀπό φόβο ἀνθρώπινο ἤ μεγάλη ὑλική ἀνάγκη.
Ἐπίσης, νά μή λογαριάζουμε τίς τιμές ἤ τούς ἐξευτελισμούς
πού μᾶς κάνουν οἱ ἄλλοι… 354
νη΄. Τήν ἀρετή πρέπει νά τήν ἀσκοῦμε κρυφά, χωρίς ἐπίδειξη ἤ
καύχηση. Τί εἶναι κενοδοξία καί τί ἀνθρωπαρέσκεια. Ἀπό ποῦ
γεννιέται ἡ κενοδοξία, ποιά κακά προκαλεῖ καί πῶς νικιέται… 360
νθ΄. Ἡ ὑπερηφάνεια εἶναι ἱκανή νά μᾶς καταστρέψει ἀπό μόνη της.
Ἐκεῖνοι πού φουσκώνουν γιά τά κατορθώματά τους,
ἐγκαταλείπονται ἀπό τή θεία χάρη καί πέφτουν… 367
ξ΄. Ἡ μεγαλύτερη ἀρετή εἶναι ἡ διάκριση· γι’ αὐτό πρέπει
ὁ πιστός νά τήν ἔχει σάν ὁδηγό σέ ὅ,τι κάνει… 374
ξα΄. Χωρίς τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ δέν μποροῦμε οὔτε ἀπό τήν
κακία ν᾿ ἀπαλλαγοῦμε οὔτε τήν ἀρετή ν᾿ ἀποκτήσουμε.
Ἡ υἱοθεσία δέν εἶναι ἀποτέλεσμα τῶν ἔργων μας,
ἀλλά τῆς θείας χάριτος… 378
ξβ΄. Ποιά εἶναι ἡ αἰτία τῶν πειρασμῶν, ποιά ἡ ὠφέλεια
καί ποιά ἡ διαφορά τους… 383
ξγ΄. Πῶς νά ἀντιμετωπίζουμε τούς πειρασμούς, χωρίς νά ἐκθέτουμε
τόν ἑαυτό μας σ’ αὐτούς. Σέ ποιές περιπτώσεις πρέπει
νά τούς ἀποφεύγουμε ἤ, ἀντίθετα, νά τούς ὑπομένουμε… 395
ξδ΄. Νά μήν ἐντυπωσιαζόμαστε ἀπό τό χάρισμα τῶν θαυμάτων, οὔτε
νά τό ἐπιδιώκουμε. Ὅσοι ζοῦν σύμφωνα μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ,
δέν ὑστεροῦν σέ τίποτε ἀπ’ αὐτούς πού θαυματουργοῦν… 402
ξε΄. Μεγαλύτερη ἀπ’ ὅλες τίς ἀρετές εἶναι ἡ ἀγάπη. Αὐτός πού
ἀγαπάει ὅπως θέλει ὁ Θεός, σέ κάθε περίπτωση προτιμάει
τήν ὠφέλεια τοῦ πλησίον ἀπό τό δικό του συμφέρον… 410
ξϛ΄. Ὅποιος ἔχει ἀγάπη καί ταπείνωση, προσέχει ὄχι μόνο
νά μήν προξενεῖ λύπη στόν πλησίον, ἀλλά καί νά τόν
ἐξυπηρετεῖ μέ κάθε τρόπο καί νά συμπάσχει μαζί του… 417
ξζ΄. Ὅποιος ἀγαπάει τόν πλησίον ὅπως θέλει ὁ Θεός, φροντίζει
νά τόν εὐεργετεῖ ἀκόμα καί χωρίς ἐκεῖνος νά τό γνωρίζει… 422
ξη΄. Ὅταν πουλᾶμε ἤ ἀγοράζουμε ἤ κάνουμε κάτι παρόμοιο,
πρέπει νά ἔχουμε μπροστά μας τό Θεό καί νά μήν
καταδεχόμαστε νά ζημιώνεται ὁ πλησίον,
ἔστω κι ἄν ἐκεῖνος λέει ὅτι δέν ἀδικεῖται… 426
ξθ΄. Νά μή διώχνουμε μέ ἄδεια χέρια ὅποιον μᾶς ζητάει ἐλεημοσύνη,
ἀλλά νά τόν δεχόμαστε μέ ἀγάπη, σάν ἀπό τό Θεό σταλμένο,
καί νά τοῦ δίνουμε ὅ,τι ἔχουμε… 431
ο΄. Ἡ ἐλεημοσύνη εἶναι ἀναγκαία καί πολλαπλά εὐεργετική,
ἐνῶ ἡ φιλαργυρία εἶναι ἡ καταστροφικότερη ἀπ’ ὅλα τά πάθη… 443
οα΄. Πῶς γεννιέται ἡ ἀγάπη στό Θεό, πῶς ἐκδηλώνεται καί
τί ἀποτελέσματα ἔχει… 447
οβ΄. Πῶς νικάει κανείς τούς λογισμούς καί πότε
δέν εἶναι ὑπεύθυνος γι’ αὐτούς… 456
ογ΄. Ἡ ἄσκοπη περιπλάνηση τοῦ νοῦ καί ἡ λήθη εἶναι θάνατος
γιά τόν πιστό. Ἀπεναντίας, ἡ συνεχής μνήμη καί θεωρία
τοῦ Θεοῦ εἶναι γι’ αὐτόν ζωή καί ἀφανισμός κάθε κακίας… 470
οδ΄. Πρέπει νά προσευχόμαστε ἀδιάλειπτα. Τί εἶναι ἡ ἀδιάλειπτη
προσευχή, πῶς κατορθώνεται καί ποιά ἡ ὠφέλειά της… 473
οε΄. Ποιά εἶναι ἡ δύναμη τῆς προσευχῆς. Ὅποιος προσεύχεται,
δέν πρέπει νά ζητάει ἀπό τό Θεό αὐτό πού τοῦ ἀρέσει, ἀλλά
αὐτό πού τόν συμφέρει σύμφωνα μέ τήν κρίση τοῦ Θεοῦ… 480
οϛ΄. Ἡ προσευχή μας πρέπει νά συνοδεύεται καί ἀπό καλά ἔργα.
Δέν εἶναι εὐπρόσδεκτη ἡ προσευχή ἐκείνου πού διατηρεῖ
τήν ἔχθρα καί δέν συμφιλιώνεται μέ τόν ἐχθρό του… 485
οζ΄. Ἡ ἀνάγνωση τῶν Γραφῶν εἶναι ἀναγκαία καί πολύ ὠφέλιμη, ἐάν
ἐφαρμόζουμε αὐτά πού διαβάζουμε. Νά μήν περιοριζόμαστε στό
γράμμα τῶν ἱερῶν κειμένων, ἀλλά νά εἰσχωροῦμε στό πνεῦμα τους… 493
οη΄. Νά μήν πολυεξετάζουμε ἀπό ὑπερηφάνεια τά ὑψηλά νοήματα
τῆς Γραφῆς, οὔτε νά προσπαθοῦμε νά κατανοήσουμε
τά κρίματα τοῦ Θεοῦ… 500
οθ΄. Ὁ πιστός πρέπει ν᾿ ἀπέχει τελείως ἀπό τήν ψευδώνυμη γνώση
καί ἀπό τή συναναστροφή μέ αἱρετικούς.
Ποιά εἶναι ἡ κατά Θεόν σοφία… 504
π΄. Εἶναι ἀσφαλέστερο νά μήν πιστεύουμε στά ὄνειρα.
Τίποτε μελλοντικό δέν γνωρίζουν οἱ δαίμονες, ἄν καί
προσποιοῦνται ὅτι τό γνωρίζουν καί τό λένε δῆθεν ἀπό πρίν… 507
πα΄. Οἱ δαίμονες καθόλου δέν γνωρίζουν τί ἔχει ὁ ἄνθρωπος στήν
καρδιά του οὔτε ἀπό ποιά πάθη νικιέται· αὐτά τά μαθαίνουν
ἀπ’ ὅσα λέμε ἤ κάνουμε… 513
πβ΄. Πῶς ὁ νοῦς γίνεται μέτοχος τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ,
φτάνει στή θεωρία καί διατηρεῖται σ’ αὐτή τήν κατάσταση… 518
πγ΄. Μέ πόσους τρόπους μᾶς ἐγκαταλείπει ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ,
καί τί πρέπει νά κάνουμε τότε, ὥστε νά μᾶς ἐπισκέπτεται πάλι… 529
πδ΄. Μετά τό θάνατο δέν ὑπάρχει συγχώρηση παρά μόνο τῶν πολύ
ἐλαφρῶν ἁμαρτημάτων. Ὅποιος πάει στήν κόλαση,
δέν μπορεῖ ποτέ νά βγεῖ ἀπ’ αὐτήν… 532
πε΄. Πῶς, πότε καί μέ ποιά συνείδηση πρέπει νά προσερχόμαστε
στή μετάληψη τῶν τιμίων Δώρων. Ἡ συχνή θεία κοινωνία
εἶναι πολύ ὠφέλιμη… 537
Γλωσσάρι – ἑρμηνευτικά σχόλια… 543
Σύντομοι βίοι τῶν Ἁγίων, ἀπό τή ζωή καί τά ἔργα τῶν ὁποίων
σταχυολογήθηκε ὁ Μικρός Εὐεργετινός… 563
Εὑρετήριο ὀνομάτων καί θεμάτων… 581
Πίνακας ἁγιογραφικῶν χωρίων… 591
Πηγές καί βοηθήματα … 597